Του Άγη Βερούτη

Η επερχόμενη 4η βιομηχανική επανάσταση υπόσχεται να κάνει για το μυαλό μας ό,τι οι προηγούμενες τρεις έκαναν για τη χειρωνακτική εργασία. Να υποκαταστήσει την ανθρώπινη διανοητική εργασία, τις αποφάσεις, την εξειδικευμένη βιομηχανική παραγωγή και ποιος ξέρει τι άλλο, σε εκθετικούς ρυθμούς.

Κάθε 3,5 χρόνια διπλασιάζεται η ιατρική γνώση. Αυτό σημαίνει ότι από την αρχή του 2019 ως σήμερα δημιουργήσαμε ιατρική γνώση όσην από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας ως το τέλος του 2018! 

Σήμερα με κόστος λιγότερο από €1 εκατ. μπορεί ένας ερευνητικός οργανισμός ή ένα πανεπιστήμιο ή μια μικρή εταιρεία να χρησιμοποιήσει ένα DGX workstation της NVIDIA (€120.000) με ανοιχτό λογισμικό open source Nvidia RIVA από το καταθετήριο ανοιχτού κώδικα GitHub(€0), να εκπαιδεύσει ένα νευρωνικό δίκτυο στην αναγνώριση της εικόνας καταζητούμενων προσώπων (€300.000 - €600.000 σε καλούς μισθούς) σε 4-8 μήνες, να εγκαταστήσει ένα δίκτυο από κάμερες στις εισόδους και τις εξόδους ενός αεροδρομίου και στον έλεγχο διαβατηρίων (€100.000) και να μπορεί να κάνει έλεγχο σε πραγματικό χρόνο με λάθη 1% (αντί 10% του παλαιού συστήματος) και ενημέρωση των αρχών για την είσοδο και την έξοδο καταζητούμενων και τρομοκρατών στο συγκεκριμένο σημείο εισόδου της χώρας, για περίπου 0,5% του κόστους που ήταν πριν από 18 χρόνια, για το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος που καταναλώνει το σύστημα!

Σκεφτείτε τώρα αυτή τη μείωση των λαθών με την ταυτόχρονη εκθετική μείωση του κόστους, σε σχεδόν οτιδήποτε καταπιάνεται μια ομάδα από AI engineers, developers και Data scientists.

Αυτή είναι μια γεύση για το τi σημαίνει η επερχόμενη επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Η 4η βιομηχανική επανάσταση θα χρησιμοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσει έναν ολοένα και περισσότερο αυτοματοποιημένο και διασυνδεδεμένο κόσμο. Τα θέματα που θα καλύψει θα είναι τόσο διαφορετικά όσο η αλλαγή και διαμόρφωση γονιδίων, η ανεπτυγμένη ρομποτική, η τρισδιάστατες εκτυπώσεις ζωντανού ιστού, τα αυτόνομα οχήματα και χιλιάδες άλλες δραστηριότητες που υπόσχονται να αλλάξουν την ανθρώπινη δραστηριότητα για πάντα. 

Οποίος μείνει πίσω σε αυτήν τη βιομηχανική επανάσταση θα απέχει από τις ανεπτυγμένες χώρες όχι όπως μια χώρα με βόδια και άροτρα συγκρίνεται προς μια χώρα με τρακτέρ, αλλά όπως συγκρίνεται μια απομονωμένη κοινότητα ιθαγενών του Αμαζονίου προς μια βορειο-ευρωπαϊκή χώρα. 

Οι βασικές αρχές της τεχνητής νοημοσύνης όπως υπάρχει σήμερα, ακόμα στα σπάργανά της, δίνουν την ευκαιρία σε οποιαδήποτε χώρα με καλό γνωσιακό υπόβαθρο στην πληροφορική όπως η Ελλάδα, να συμμετάσχουν στην επανάσταση αυτή σχεδόν ισότιμα με οποιαδήποτε άλλη χώρα.

Αν όμως αφήσουμε να χαθεί αυτή η ευκαιρία, να συμμετάσχουμε επί ίσοις όροις σε μια τεχνολογική επανάσταση στην αρχή της, τότε πιθανότατα θα απειληθεί η ίδια η ύπαρξη μας σε ελάχιστα χρόνια, από αναθεωρητικές δυνάμεις που θα έχουν στη διάθεση τους συστήματα τόσο μπροστά και τόσο μεγάλης ακριβείας που δεν θα μπορούμε να τα καταλάβουμε. 

Σύμφωνα με την World Bank το 60% - 70% των θέσεων εργασίας που υπάρχουν σήμερα απειλούνται από την άνοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Είτε αυτόνομα αυτοκίνητα που θα οδηγήσουν σε εκτόπιση ολόκληρο το εργατικό δυναμικό του τομέα των Logistics, όπως το αυτοκίνητο εκτόπισε το άλογο πριν 100 χρόνια, είτε προηγμένοι αλγόριθμοι που θα κάνουν τη δουλειά των δικηγόρων και των γιατρών σε ένα κλάσμα ενός δευτερολέπτου.

Πολλή από τη δουλειά των δικηγόρων αφορά την ανάλυση τεράστιου όγκου προηγούμενων αποφάσεων και νομολογίας. Οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να ολοκληρώσουν αυτή την ανάλυση σε μερικά δευτερόλεπτα. Ακόμα πιο εντυπωσιακά υπάρχουν ήδη αλγόριθμοι ΑΙ που μπορούν ολοένα και καλύτερα να συντάσσουν ενημερωτικά άρθρα μόνοι τους, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Πιθανά ήδη έχετε διαβάσει κάποιο αγγλικό άρθρο σύνοψης γεγονότων που έχει γραφτεί από ΑΙ, χωρίς να το έχετε αντιληφθεί. 

Το World Economic Forum προβλέπει ότι ως το 2025 περισσότερο από το 50% της παγκόσμιας εργασίας (δουλειάς, όχι θέσεων εργασίας) θα πραγματοποιείται από μηχανές, από το 29% που πραγματοποιείται σήμερα.

Πρώτα η εκβιομηχάνιση αντικατέστησε σε τις λεγόμενες χειρωνακτικές εργασίες. Τώρα η γραφειακή εργασία βρίσκεται στον στόχο της αντικατάστασης.

Όποιος έχει χρησιμοποιήσει σε οτιδήποτε το Ηλεκτρονικό Κράτος που συναρμολογείται σήμερα, μπορεί να κάνει έναν πρόχειρο υπολογισμό για το πόσες ανθρωποώρες ξοδεύτηκαν για την εξυπηρέτηση του αιτήματός του (μετά την υλοποίηση του συστήματος): 0 ώρες. 

Όποιος έχει πάρει ένα διαδικτυακό μάθημα (π.χ. marketing από το Wharton) από μια διαδικτυακή πλατφόρμα όπως η Coursera για $40 ή έχει μελετήσει μια ξένη γλώσσα δωρεάν (πχ κινεζικά) με μια εφαρμογή στο κινητό του όπως η Duolingo, αντιλαμβάνεται την αποχρηματοποίηση που φέρνει η 4η βιομηχανική επανάσταση σε πνευματικά αγαθά που ως τώρα είχαν σημαντικά μεγάλο κόστος για τον αποδεκτή τους.

Νευρωνικά δίκτυα που εκπαιδεύονται από νευρομορφικούς (neuromorphic) επεξεργαστές και κάρτες γραφικών με δεκάδες χιλιάδες ταυτόχρονους επεξεργαστές (GPU’s) μπορούν να χαρτογραφήσουν τεράστια ποσότητα ανθρώπινης γνώσης σε ελάχιστες εβδομάδες και να αρχίσουν να προβλέπουν την επόμενη λέξη σε μια πρόταση, να κάνουν ταχύτερη και σωστότερη εξυπηρέτηση πελατών σε μια τράπεζα χωρίς ανάγκη ανθρώπινης παρέμβασης (πχ IBM Watson), ως να προτείνουν τις κατάλληλες ταινίες για να δείτε στην τηλεόραση (Netflix) και το κατάλληλο μέρος για να πάτε διακοπές ώστε να περάσετε καλά (Trivago) ή τα φάρμακα και τις βιταμίνες που πρέπει να πάρετε για να γίνετε καλά από μια νόσο (IBM Watson Health που πουλήθηκε $1 δις στην επενδυτική εταιρεία Francisco Partners πριν λίγες εβδομάδες). 

Τι σημαίνουν όλα αυτά για εμάς; 

Για τη δική μας κοινωνία;

Εξαρτάται αποκλειστικά από ποια μεριά της ιστορίας θα επιλέξουμε να βρεθούμε αυτή τη φορά.

του A. Βερούτη

Τί φέρνει το μέλλον;

Όχι το μέλλον του ενός αλλά το συλλογικό μέλλον μας.

Κυρίως φέρνει τεχνολογία!

Η τεχνολογία, στην πρόκληση "μπορώ να κάνω αυτό" δεν απαντάει ποτέ "δε γίνεται".

Απαντάει "κάτσε να δούμε πώς μπορεί να γίνει!"

Όπου ως τώρα η πρόοδος και  ισχύς μιας χώρας καθοριζόταν από τα διαθέσιμα ενεργειακά αποθέματα στην διάθεσή της, στο σύντομο μέλλον η ισχύς θα καθορίζεται από την τεχνολογική υπεροχή της σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες.

Οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν μπει σε ένα αγώνα δρόμου για την ανάπτυξη ολοένα και πιο σύνθετης  Τεχνητής Νοημοσύνης, δεσμεύοντας $100 δισ. κρατική χρηματοδότηση για την επόμενη πενταετία η Κίνα και πολλαπλάσια οι ΗΠΑ συνδυαστικά κρατικά και ιδιωτικά κεφάλαια.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να ρίξει €9,2 δισ. στην επόμενη πενταετία συνδυάζοντας την ψηφιακή αναβάθμιση των μικρομεσαίων επιχειρήσεών της μέσω εθνικών τεχνολογικών Hubs σε κάθε χώρα. Με άλλα λόγια αποφάσισε συνειδητά να μείνει εκτός του αγώνα για την ΤΝ.

Θα προσπαθήσω όμως να περιγράψω εκείνα που ελπίζω να προλάβουμε λογικά να δούμε στα επόμενα 25-30 χρόνια, ή που θα δουν τα παιδιά μας, ανεξαρτήτως από που θα προέλθουν.

Ως τώρα, η τεχνολογία των τελευταίων 3-4 χιλιάδων ετών κυρίως  μειώνει το κόστος του να κάνεις κάποιο πράγμα που σου κόστιζε ακριβότερα να το κάνεις χωρίς αυτήν. Παράδειγμα το να φωτίζεις ένα δωμάτιο κάθε νύχτα για ένα χρόνο στον δωδέκατο αιώνα είχε το κόστος περίπου όσο να πληρώνεις ένα ετήσιο βασικό μισθό (σημερινά €10.000). Σήμερα το κόστος αυτού με μια λάμπα LED είναι €5-€10 το χρόνο αναλόγως πόσο δυνατός θέλεις να είναι ο φωτισμός, ως €0 αν ζευγαρώσεις την λάμπα με μια μπαταρία και ένα μικρό φωτο-βολταϊκό πάνελ.

Η τεχνολογία επίσης κάνει εφικτά πράγματα που προηγουμένως δεν ήταν δυνατόν να γίνουν. Για παράδειγμα ως τις 17 Δεκεμβρίου του 1903 κανείς άνθρωπος δεν είχε καταφέρει να πετάξει στον αέρα ελεγχόμενα. Ώσπου οι αδερφοί Ράιτ να φτιάξουν το πρώτο αεροπλάνο. Σήμερα κάποιος πηγαίνει από την Αθήνα στο Λονδίνο με €80 σε 3,5 ώρες.

Τα βασικά θέματα που απασχολούν την ανθρωπότητα θα τα λύσει η τεχνολογία, κάνοντας ταυτόχρονα απο-χρηματοποίηση (de-monetization) των περισσότερων άλλων.

Το φαγητό που πριν 3-4 αιώνες κόστιζε όλο τον διαθέσιμο χρόνο ενός ανθρώπου σήμερα μπορεί κάποιος να το έχει για το 1/10 του βασικού μισθού ή και λιγότερο. Η Γαλλία πετάει στα σκουπίδια αρκετό φαγητό για να θρέψει όλους τους πεινασμένους της Αφρικής. Με καλύτερη διαχείριση θα μπορούσε να κοστίζει το 1/20 του βασικού μισθού.

Η κλιματική αλλαγή θα λυθεί προσωρινά μέσα από τις νέες τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας, ώσπου να επιτευχθεί και α διαδοθεί η σύντηξη (fusion) που θα δώσει πραγματικά απεριόριστη ενέργεια σε όλους χωρίς κόστος. Η Γαλλία ήδη  χτίζει έναν αντιδραστήρα σύντηξης που στοχεύει να δημιουργεί δεκαπλάσια ενέργεια από όση καταναλώνει για τη λειτουργία του. Η ηλεκτροκίνηση είναι μια μεταβατική τεχνολογία. Μετά από αυτήν θα έρθει η οικονομία του υδρογόνου που αντί υγρά καύσιμα ή φορτισμένες μπαταρίες θα καταναλώνουμε υδρογόνο και η εξάτμιση θα αποβάλει νεράκι. Χωρίς μπαταρίες με σπάνιες γαίες ή άλλα τέτοια ακριβά και επικίνδυνα.

Πριν από ενάμιση αιώνα το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων ήταν λίγο παραπάνω από τα 50 χρόνια. Σήμερα αυτό ξεπερνάει τα 80 έτη σε πολλές χώρες του πλανήτη. Με την ανακάλυψη των παραγόντων Yamanaka από τον Συνία Γιαμανάκα που πήρε το Νόμπελ ιατρικής το 2012, καθώς και τα πειράματα του Ντέιβιντ Σινκλαίρ το 2019 στο Χάρβαρντ που με χρήση αυτών των παραγόντων αντέστρεψε τη γήρανση ενός ποντικού και τον επανέφερε από το αντίστοιχο με 70χρονο άνθρωπο σε αντίστοιχο με 20χρονο άνθρωπο, είναι θέμα χρόνου να δοκιμαστεί αυτή η τεχνολογία στον άνθρωπο επιτυχημένα. Αρχικά θα είναι με τεράστιο κόστος αλλά όπως πάντα, η τεχνολογία απο-χρηματοποιεί τα δώρα της...

Η γενετική έχει πολλά δώρα ακόμη. Πιθανόν μακροπρόθεσμα και περισσότερα και από την πληροφορική που προετοιμάζει την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη όμως θα αποδώσει πιο σύντομα, καθώς στα επόμενα 20 χρόνια θα δούμε την σταδιακή αντικατάσταση των κάθε λογής οχημάτων με αυτόνομα οδηγούμενα οχήματα. Η ιατρική θα βρει τεράστια χρησιμότητα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, οι υπηρεσίες, η βιομηχανική παραγωγή, όλα.  Όταν η ευφυΐα ενός κεντρικού υπολογιστή υπερβεί την συλλογική ευφυΐα όλων των ανθρώπων μαζί τότε θα έχουμε το λεγόμενο Singularity, όπου κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τί θα συμβεί μετά. Ίσως καλά ίσως όχι καλά.

Δεν ξέρουμε πόσα και ποια από αυτά θα προλάβουμε να δούμε οι συνομήλικοι μου.

Δεν ξέρουμε αν όντως σε 20 χρόνια θα υπάρχει η δυνατότητα να πάρεις ένα χαπάκι στα 77 σου και να ξαναγυρίσεις στα 22 εντός 3-4 εβδομάδων όπως περιγράφει ο καθηγητής του Χάρβαρντ, Ντ. Σινκλαίρ, στο βιβλίο του "Longevity", ή αν σε 30 χρόνια οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα έχουν δουλειά και θα ζουν όλη τη ζωή τους κάνοντας φτηνές διακοπές με το “Εθνικό Ελάχιστο Εγγυμένο Εισόδημα” τους.

Δεν ξέρουμε καν αν μετά το Singularity μια “Artificial Super Intelligence” θα αποφασίσει ότι οι πόροι του πλανήτη δεν επαρκούν για τους ανθρώπους και για εκείνην, και θα ξεφορτωθεί τους ανθρώπους, ή αν θα μας έχει προστατευόμενους όπως εμείς έχουμε τα δελφίνια.

Ξέρουμε όμως ότι σίγουρα ζούμε σε πολύ ενδιαφέροντες καιρούς...